Aniden Örenyeri’nde “suda tevellüt”un önce örneğinin yaşandığı değerlendirilen taş küvet bulundu

Kars’taki Şappadak Örenyeri’nde yapılan kazıda, Türk bilgin ve şairlerinden Anili Kadı Burhaneddin-i Anevi’nin bire bir eserinde doğumundan bahsettiği nazik hamamda, taş küvet bulundu.

Türkiye- Ermenistan sınırında saha alan ve birçok medeniyete ocak sahipliği yaptığı üzere “acun kenti”, “medeniyetler beşiği” kendisine nitelendirilen Larpadak Örenyeri’nde arkeolojik kazılarla tarihi zenginlikler dönüş yüzüne çıkartılıyor.

UNESCO eliyle 2016’de Dünya Bırakıt Listesi’ne karışma edilen Pattadak’de, Kafkas Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Şırakkadak Örenyeri Hafriyat Başkanı Doç. Dr. Muhammet Arslan öncülüğünde yürütülen hafriyat çalışmalarına 20 üniversiteden bilim insanları ile laf tarihçiler ve öğrenciler katılıyor.

Bu yıl bitmeme fail kazılarda, Türk bilgin ve şairlerinden Anili Kadı Burhaneddin-i Anevi’nin doğumundan bahsettiği Selçuklu dönemine ilgili balaban hamamda taş küvete rastlanıldı.

“Eserinde 1143 yılında Birdenbire’deki nazik hamamda dünyaya geldiğini dile getirir”

Şakkadak Örenyeri Hafriyat Başkanı Doç. Dr. Muhammet Aslan, AA muhabirine, Apansız Örenyeri’ndeki hafriyat çalışmalarına 2022 sezonunun 4’üncü dönemine devam ettiklerini söyledi.

Hafriyat çalışmalarının 5 değişik noktada sürdüğünü anlatan Aslan, şöyle konuştu:

“Büyük oranda yer altındayken ilk kez 2020 yılındaki çalışma sezonunda açığa çıkarmaya başladığımız hamamdaki kazı çalışmalarına bu tarihten beri bitmeme edilmiş ve imdi nihayete erdirme aşamasına yaklaşılmıştır. Anili Türk âlim ve şairlerinden olan Kadı Burhaneddin-i Anevi, günümüzde yegâne nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’nde mevcut ‘Enisü’l-Kulub’ ünlü eserinin önsözünde hayatını anlatırken 1143 yılında Birdenbire’deki Balaban Hamam’de dünyaya geldiğini dile getirir. Yazarın ifadeleriyle bu doğum şöyle gerçekleşir: ‘Babası Mesud’un sırasıyla beş kızı olur ve ardından annesi Kadı Burhaneddin’e gebe kalır. Annesinin tevellüt süreci oldukça sıkıntılı geçer akçe ve 1143-44 yılında doktor tavsiyesiyle Apansızın’deki iri hamamda doğar.’ Kadı Burhaneddin’in veladet sürecindeki ‘hekim tavsiyesi’ ve ‘hamam’ kadar kilit ifadeler, bize burada suda mevlit uygulamasının gerçekleştiğini göstermektedir.”

“Dünyadaki suda doğumun önce örneklerden biri Anadolu’de”

Aslan, 2019’dan beri bu hamamdaki hafriyat çalışmalarında hakeza bire bir taş küvetin varlığını de aradıklarını belirterek, bu yıl yaptıkları çalışmalarda taş küveti belirleme ettiklerini dile getirdi.

Suda doğumun tarihte anlatılan örneklerinden bahseden Arslan, şunları kaydetti:

“Her ne kadar Darı hiyerogliflerinde (Antik döneme ilişkin alfabe sistemi) suda doğumla ilişik sahnelerin olduğu belirtilse da bahis konusu sahneler suda doğumu değil, normal veladet sahnelerini içerir. Mısır firavunlarının suda doğum yöntemiyle doğduğuna dayalı iddialar ise efsaneden öteye geçemez. Literatürde, dünyadaki önce suda doğumun 1803 yılında Fransa’birlikte gerçekleştiği bilinir. Halbuki hem Anili Kadı Burhaneddin’in doğumuna ilişik bilgiler hem bile kazılarımızda ortaya çıkardığımız taş küvet, dünyadaki önceki suda mevlit örneklerinden birinin 12. yüzyılda Anadolu’birlikte uygulandığını ortaya koymaktadır. Aynı zamanda bu aplikasyon Türk kültür ve medeniyeti ile Türk tıbbının 12. yüzyılda eriştiği seviyeyi göstermesi açısından az çok önemlidir.”

söz konusu taş küvetin, hamamın güneydoğu köşesindeki kubbeyle pinhan ılıklık mekanının kuzeybatı köşesinde olduğunu anlatan Arslan, “1,93 metre uzunluğunda, 1,40 metre kadar ve 50 cm derinliğinde mustatil planlıdır. Küvete, batısındaki antipati mekanından künklerle akarsu akışı sağlanmıştır. Küvetin su gideri ise doğusundadır ve küvetin içi ağız ağıza sıvalıdır.” ifadelerini kullandı.

Share: