Kars’ın Kağızman ilçesindeki Çengilli köyünde kâin ve “Eğeknamor Manastırı” kendisine üstelik bildik Çengilli Kilisesi, istavroz planlı ve kubbeli mimarisiyle dikkati çekiyor.
Yapılış tarihi kesin tanınmayan kilise, kente seyahat gayeli gelen domestik ve ecnebi turistlerin ziyaret ettiği tarihi yapılar beyninde bulunuyor.
Köyün ortasındaki tepede istavroz düzenlenen ve kubbeli mimarisiyle dikkati çekici 25 metre yüksekliğindeki kilisede, türlü rölyef ve süslemeler üstelik bulunuyor.
“Kilisenin üstünde üç ayrı kitabe bulunan”
Kafkas Üniversitesi Akademisyen ve Nagehan Ören Yeri Hafriyat Heyeti Başkanı Doç. Dr. Muhammet Aslan, AA muhabirine, 1900 rakımda bulunan Çengilli köyündeki kilisenin, kentin nadide anıtsal eserlerinden biri olduğunu söyledi.
Kilisenin değişmez düz yazı tarihinin bilinmediğini ifade fail Arslan, şöyle konuştu:
“Üzerindeki süslemeler ve özelliklerinden hareketle 10-11. yüzyıllarda yöreye bilgili olan Bağratlı Hanedanlığı aracılığıyla düz yazı ettirildiği istikbal sürülmekte. Kilisenin üzerinde üç ayrı kitabe bulunan, bu mevcut kitabeler 14. çağ Gürcü hakimiyeti dönemine ilişkin ve bu kitabelerin onarım kitabesi olduğunu bilmekteyiz. Yine 18. yüzyıla ait başka ayrımsız kitabenin dahi varlığından bile seçkin ne büyüklüğünde bahsedilse bile günümüze ulaşamamıştır. 19. yüzyılda ayrımsız çağ Ermeni vatandaşlar aracılığıyla kilise intişar, ardından 93 Harbi’nde 40 almanak Acımasız işgali esnasında Ruslar tarafından üstelik kilisenin kullanıldığını biliyoruz.”
Kilisenin mimarlık yapısı hakkında bilgelik veren Aslan, “Erkin istavroz planlı ve kubbeli bire bir kilise. Özelikle dahi üstünde saçak kısımlarında ve kubbe külahında kabartma, kâh geometrik ve bitkisel süslemeler bulunan. Bunun dışında esasen bağırsak mimarında bile figüratif süslemelerin olduğunu söyleyebiliriz. Kars ve etrafındaki coğrafya 9 ve 11. yüzyılları ortada bu bölgede buyruk süren Bağratlı Hanedanlığı için yüce ve özel ayrımsız coğrafya. Selçuklu Türklerinin de 1064’bile Odalık Alparslan’nın Ansızın’yi fetih etmesiyle, bu çevredeki Bağratlı yerleşimlerinin birlikte Türk hakimiyetine geçtiğini söyleyebiliriz.” diye konuştu.
“Köyün tekmil ortasında ve ayrımsız tepede”
Ziyaretçilerden Öztürk Güneri ise Kars’ın doğal ve tarihi yerlerini gezmek için geldiğini anlattı.
Çengilli köyündeki kilisenin mimarlık yapısına hayran kaldığını tamlayan Güneri, “Kars’ta gezerken Kağızman Çengilli köyünde bire bir kilise olduğunu söylediler. Köye geldim, kiliseyi musahabe ettim. Kilisenin mimarlık yapısı haddinden fazla gür amma tamir istiyor. Bu kilise köy halkı yoluyla sıradan korunmuş ama restore edilirse elan dahi bol evet. Kilisenin konumu haddinden fazla güzel. Köyün yekpare ortasında ve ayrımsız tepede, o yüzden da antrparantez iyicene gözüküyor.” dedi.
Köy sakinlerinden Yılmayan Çelik birlikte kilisenin turizme kazandırılması üzere onarıma ihtiyacı olduğunu dile getirerek, “Hala gelen turistler var, ritüel yapanlar var. Ego çocukken hatırlıyorum, o ahit daha çok seyyah geliyordu.” ifadelerini kullandı.
