EMRE ILIKAN/ABDULLAH SÖYLEMEZ – Şark illerinde sofraların vazgeçilmezlerinden “keledoş”un sahiplenilmesi konusunda Van ve Balkı ortada rekabet yaşanıyor.

Yaz aylarında plato ve dağların eteklerinden toplanan akpancar, kırmızı et, nohut, yeşil mercimek, patates, soğan, sarımsak, aşurelik buğday, salça, sadeyağ, çökeleğin güneşte kurutulmasıyla elde edilen “kurut” ve bahar karışımlarıyla hazırlanan keledoş, ayrı ayrı sunum şekliyle ön halkının sunma çok tükettiği yemekler arasında bulunuyor.

Yemek üzere ilkin haşlanan nohut, akpancar, mercimek, buğday, patates, tereyağında kavrulan soğan ve etle tıpkısı müddet pişiriliyor.

Ardından ezilerek ayran kıvamına getirilen kurut, tencereye eklenerek ocağa bırakılıyor. Tahminî ayrımsız saat pişirildikten sonra amade ağıl gelen kemirmek, tereyağında kavrulan toz biber, salça ve sarımsak sosuyla servis ediliyor.

Yapımı zahmetli olmasına rağmen yörede asırlardır özel günlerde ve alelhusus şita aylarında sofralardan yarım yamalak sıfır keledoş, 8 Son Teşrin 2017’de Van Tecim ve Sanayi Odasının (TSO) girişimleriyle Türk Patent ve Bellik Kurumunca coğrafi işaretle tescillendi.

Dert Belediye Reisi Müddeiumumi Sayan üstelik tıpkısı müddet önce sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, yemeğin Balkı’evet ilgili olduğunu belirterek, bununla ilişkin soruşturma başlatmıştı. İki diyar beyninde lezzetli rekabetin yaşandığı lezzet, bölgedeki bir nice kentte bayıla bayıla tüketiliyor.

Besleyici özelliğiyle yörede sofraların vazgeçilmezleri ortada düz kayran keledoş, Van ve Balkı’de ayrımlı lokma tatlısı şekilleriyle sofralarda yerini alıyor. Bazıları tabaklara doğradıkları tandır ekmeğinin üzerinde, bazıları üstelik ekmeksiz namına servis ediyor.

“Keledoş, Van’a saf dernekevi ayrımsız yemektir”

Van TSO Başkanı Necdet Takva, AA muhabirine, tarihi belgelerin 19. yüzyılın başından bu yana keledoşun Van’birlikte yapıldığına belen ettiğini söyledi.

Van’ın tarihi İpek Yolu güzergahı üstünde bulunması nedeniyle yolcuların konakladığı mekanlara ev sahipliği yaptığını anlatan Züht, “Yemeğinin coğrafi bel belgesini 8 Kasım 2017’de aldık. Şeflerimizden biri Pakistan’birlikte düzenlenen arsıulusal aşındırmak yarışmasında yaptığı keledoşla zer madalya kazandı. Bu yemeğin karmaşık ayrımsız bakliyat bileşeni var. Gelişigüzel bakliyat kendi tenceresinde ayrı haşlanır, elan bilahare bunlar birleştirilir. Kalabalık ailelerin elzem yemeklerinden biri. Genelde kış mevsiminde tüketilir.” dedi.

Başka şehirlerin ara sıra yemeğin kendilerine ilgilendiren olduğu yönünde iddialarda bulunduğunu belirten Züht, şunları kaydetti:

“Tek site akman benzeri demografiye sahip değil. Örneğin Ağrı’nın adı geçiyor. Şu an Van’bile Ağrılılar, Hakkarililer dahi yaşıyor. Onların birlikte bu konuda kendi spesiyallerini ön plana tart gibi çabaları var. Varsa ayırt edici özellikleri tabii coğrafi meni tescilline başvurabilirler. İlimiz yalnız Vanlıların yaşadığı benzeri şehir değil, burası kozmopolit tıpkı site. Van, gün süresince ensesi kalın tıpkısı makat kültürüne erbap olmuş. Bu bağlamda keledoş, Van’a katışıksız yöresel bir yemektir. Tarihi kaynaklarda meydan alan Van’a ait yerel ürünleri tescilleme çabası içindeyiz. Sofralarımızın vazgeçilmezi keledoş, 2017’den bu yana hem millî hem uluslararası alanda markalaşarak ihsan aldı. artık de Van sofralarının vazgeçilmez yemeklerinden biri kendisine kalmaya bitmeme edecektir.”

“Acun birinciliğini kazandık”

Pakistan’da 2019’bile planlı “Uluslararası Gastronomi Festivali Aşındırmak Yarışması”nda keledoş ile bir numara adına altın madalya kazanan aşçı Sinan Pulat ise bu yemeği dünyaya takdim etmek istediğini söyledi.

Coğrafi işaretli ürünlerin kendileri amacıyla önemli olduğunu rapor fail Pulat, “Pakistan’daki yarışmada yemeğimiz çokça beğenildi, acun birinciliğini kazandık ve bahtiyar olduk. İlimizde keledoş, 3-4 ayrımlı şekilde yapılıyor. Bu, bizim aş damı zenginliğimizdir.” dedi.

“Ne yaparlarsa yapsınlar keledoş Balkı’nındır”

Dert Belediye Reisi Müddeiumumi Sayan ise bölgenin sakat yemeklerinden keledoşun bu coğrafyada rastgele antlaşma olduğunu rapor etti.

“Vanlı kardeşlerim akıllıca olarak ‘Bizim yemeklerin içerisinde keledoş dahi var.’ diyor. Biz bile diyoruz ki keledoş bizimdir. Tarihi derinliklere indiğimizde Veca’evet ilişik olduğunu bütün bilecektir.” diyen Sayan, içindeki ürünlerden yapılışına büyüklüğünde hep aşamalar incelendiğinde yemeğin Dert’ya ilgili olduğunu herkesin göreceğini söyledi.

Keledoş festivali düzenleyeceklerini belirten Sayan, şöyle konuştu:

“Gelsinler görsünler, üste konkur yapalım. Hangisi elan mebzul yapmışsa oranın olsun. Vanlı kardeşlerim, Bitlisli kardeşlerim ve bambaşka yerdeki kardeşlerimiz gelsinler, kazanlarda keledoş yapalım ve hangisi birinci olursa o bölgeye ilişik olsun. Hangi yaparlarsa yapsınlar keledoş Veca’nındır. Bununla ait içtimai medyada anket yaptık. Yüzde 64 Ağrı dediler. Sonradan Van buna itiraz etti. Öz sosyal medya hesapları soruşturma yaptı. Bu kat Ağrı yüzde 65, Van yüzde 35 bundan sonra, hassaten ben dedim ki ikinci plakamız oldu. 04 trafik plakamız, 65 birlikte keledoş plakamız. Balkı’nın bilcümle evlerinde ve sofralarında bu yemeğin izi, yeri, tabağı ve kazanı vardır. Tarihimizde ve kültürümüzde çokça muhteşem tıpkısı yere sahiptir. Birileri, ‘Tığ coğrafi işaretini aldık.’ diyor, alabilirsiniz ama günahsız, essah ve bütün özellikleriyle yapılan keledoşun esas yurdu Balkı’dır.”

“En sevdiğimiz kemirmek”

ev hanımı Anahtar Oğur birlikte keledoşun yapımını annesi ile büyüklerinden öğrendiğini belirtti.

Keledoşu ince yıllardır yaptığını anlatan Oğur, şunları söyledi:

“Yemekte isteğe göre al vücut evet üstelik beyaz zehir vücut ile pancar, kumpir, nohut, yeşil mercimek, lokal nebatat bulunuyor. İlkbaharda dağlarda topladığımız bitkileri kurutup kışın yemeğe katıyoruz. Bildirme sevdiğimiz aşındırmak. Van’ı bilmiyorum ama Veca’da arz bozuk yemeklerimizden. Tandır ekmeğini tabaklara doğrayıp konusunda de keledoş ve ardından tereyağlı sosu döküp yiyoruz. Yaşlı kadınlar haddinden fazla güzelce yapıyor. Biz bile onlardan öğrendik. Bizden sonradan da gelinler ve kızlar öğrensin. Bu yemeği özlüyoruz ve ayda benzeri yapıyoruz.”

Fatma Yapıcı, keledoşun alelhusus kışın kalabalık ailelerde çok tüketildiğini ve etraflı süre tok sübvansiyon özelliğine sahip olduğunu dile getirdi.