Çağıl Kasapoğlu & Fundanur Öztürk

BBC Acun Servisi

Rical ve kadınlar felaketleri farklı yaşıyorlar.

Türkiye ve Suriye’yi vuran depremlerden salim kurtulan bir nice karı, felaketten derhâl ahir yardımların “cinslik körlüğünden” şikayet ederken, bazıları ötede cıvıl cıvıl barınaklarda, kendilerinin ve çocuklarının güvenliğinden gaile duyarak yaşıyor.

Kadınlar üzere ayrı tuvaletlerin, hıfzıssıhha ürünlerinin, yıkanma alanlarının ve esas sağlığı hizmetlerinin azlığı, Türkiye ve Suriye’üstelik toparlanmaya müteharrik karı depremzedelerin karşılaştığı geçmiş güçlükler ortada.

Adana’de afetzede Nurcan Sayılır “Kadınlar olarak sunu çokça ihtiyacımız olan husus turist tuvaletler” diyor. Sayılır demin 76 yaşındaki yatalak annesiyle tıpkısı barınakta yaşıyor. Vakit Kaybetmeden canlarını kurtarabilmişler.

“Yekpare rical ve kadınlar bire bir tuvaleti kullanıyor. Çokça kalabalık, çor kapmaktan bulut ediyorum” diyor.

Zorluklar

Gaziantep’te Emer Özkılsız da, depremden ahir ikinci haftada tıpkısı zorluklardan bahsediyor.

“Çok bakımsız. Yıkanamıyorum, çocuklarımı yıkayamıyorum. Hemen kendimizi ıslak mendillerle silmeye çalışıyoruz” diyor ve “Hijyenik pedimi değiştirecek tıpkı saha bulmakta zorlanıyorum” diyerek bile ekliyor.

Emine Türker Gaziantep’te bir bekar anne. Zelzele vurduğunda kendisini ve biri ilkokul, başkası birlikte üç yaşındaki iki çocuğunu kurtarmayı nail.

“İlk gece parkta, kırık dökük bire bir barınakta kaldık. Baran yağıyordu. Müzaheret dağıtıldığında cengel oldu. Parçalanmamış kıyafetlerimiz kirlendi ve yıkayacak yerimiz dahi bulunmayan. Hiçbir şeyimiz yok. İnsanlar izanlı, korkmuş halde” diyor.

Konfedere Milletler Insan Fonu (UNFPA) kadınlara yönelik yardıma öncelik veren kuruluşlardan biri.

Bünye, Türkiye’da felaketten etkilendikleri durum edilen 15 milyon emanet beyninde 214 binden fazla gebe avrat olduğunu ve bunların az daha 24 bininin tıpkı ay içre veladet yapmasının beklendiğini söylüyor.

Deprem bölgesindeki UNFPA ekibi üzere iletişim uzmanlığı fail Zeynep Acar Özgenç “Filhakika yavaş tıpkı titreyiş yaşıyorlar. Kadınların tahaffuz ve düzenlilik kabilinden değişik nazik sorunlarla uğraşırken, bir yandan bile hem kendilerinin hem dahi çocuklarının ana ihtiyaçları için kaygılanmasını istemiyoruz” diyor.

“Gebe kadınlara ve bakir annelere temizlik ve annelik kitleri dağıtıyoruz” diye niteleyerek da ekliyor.

Bu kitlerin zarfında, bir sabun, diş fırçası, aut macunu, iç çamaşırı, hijyenik ped, bir bebek battaniyesi, hazır bezler ve lohusa pedi var.

Düzenlilik riski

Felaketin derakap peşi sıra, Türkiye ve Suriye’deki kadınların yaşamlarını baştan yapmak amacıyla emniyetli yerlere erişimi büyük tıpkısı zor. Benzeri çoğu geceleri dışarıda kılmak zorunda kaldı.

Barınakların çoğu meydanda ve neşeli yerlerde meydan alıyor ve bu nitelik kadınlar için gizil aynı riziko yaratıyor.

ActionAid adlı yardım kuruluşunun Fellah bölgesindeki Bölgesel İletişim ve Kampanya Başkanı Sabine Abiaad Beyrut’fecir BBC’ye yaptığı açıklamada “Cinsel gayret tehdidine açık haldeler. Bu, 2015’teki depremde Nepal’bile bile yaşandı. Kadınların mahremiyetinin ve ayrı tuvaletlerinin olmaması, tuvaletlerin ve yıkanma yerlerinin kadınlar ve kız çocukları amacıyla güvensiz alanlar olmasını yanı sıra getirdi” dedi.

April 2015’te Nepal’birlikte 7,8 kadar ayrımsız yer sarsıntısı olmuştu. Cenup Asya Hukuk Politikaları ve Içtimai Araştırı Güncesi adlı ilmî yayında düz düzlük tıpkısı çalışmaya göre, depremden sonraları arızi tahaffuz alanlarında kadınlar ve kız çocuklarına alın hüküm ihbarlarında artım oldu.

Emel Özkılsız Gaziantep’teki barınağında “Tabiatıyla ki hem kendi güvenliğimden hem dahi çocuklarımın güvenliğinden kaygılıyım” diyor.

“Çadırın fermuarı herhangi bir açıldığında birinin gireceğinden korkuyorum. Çocuklarımı arkalamak üzere geceleri uyumuyorum. Tıpkısı karı olarak beni anlamanız gerek. Şiddetli derecede tedirginiz. Psikolojik anlamda depresyondayız. İş yok, mal namevcut.”

Zeynep Karakurt, Gaziantep’teki Masal Park Yeri barınağında ayrımsız gönüllü. “Hakeza neşeli arızi tahaffuz alanlarında yaşamanın çokça ciddi güvenlik riskleri var” diyor.

“Yıldırma altında hissediyorlar. Söz Gelişi, yemek sırasına girdiklerinde, arkalarında tıpkısı erkek varsa bozuk oluyorlar. Burada polisler var ama gene da korkuyorlar. Antrparantez çocuklarının istismar edilebileceğinden kaygılılar.”

ActionAid’den Sabine Abiaad’ın Yıldız Suriye ve Türkiye’deki kadınlarla ilişkin ayrımsız ayrıksı uyarısı var.

“Bazen durumlarda, istismar ve kaçırılma tehdidine daha boş oluyorlar. Alandaki çalışmalarımızdan, kadınların çabucak pijamalarıyla sokaklarda kaldıklarını biliyoruz. Risk altındalar.”

‘Suriyeli kadınlar bire bir ilgiyi görmüyor’

Suriye’nin kuzeyinde ise ebat daha de ateş.

Suriye’üstelik filhakika evlerinden reşit milyonlarca gönül vardı ve bunların neredeyse % 90’ı depremden önceki birlikte insani yardımlara bağımlı halde yaşıyordu.

Halep’cilt BBC’ye hikmet veren UNFPA Suriye temsilcisi Dr. Himyar Abdülmoghni’ye göre Şimal Suriye’dahi depremden etkilenen 6 milyondan aşkın kişi arasındaki kadınların 1,5 milyonu tenasül çağında.

“Kısıtlanmış erişim yüzünden Suriye’dahi bire bir ilgiyi ve yardımı görmüyorlar ve kadınların ihtiyaçları insanların öncelik verdiği bir molekül değil.”

UNFPA’nin Suriye’deki seyyar ekipleri, depremden etkilenenlere arkalama kitleri ve esenlik hizmetleri sunuyor ama bu ehliyetli değil.

“İhtiyaçlar dev boyutlarda. Bizim yaptıklarımız çok kısıtlanmış. 220’den çok arızi barınakta 70 binden çok emanet yaşıyor.”

‘Kadınlar elden mağdur değil, mücadelecidirler bile’

ActionAid’den Sabine Abiaad seçme iki ülkedeki felaketlerin arkası sıra, zorla çocuk yaşta evliliklerde ve çocuk işçilikte gizil artım uyarısında bulunuyor.

“Çocuk yaşta evlilik, konuşu durumun ve geleneklerin tıpkı sonucu. Bazı füru okullarını, evlerini, ailelerini kaybetti. Yıldız Suriye’deki bazı torunlar aile evet üstelik okulun anlamını da bilmiyor” diyor.

Gözlemcilere bakarak soylu erki töz ve istihdam eksikliği, aile işlerinin yükü ve bala bakımı dolayısıyla kadınlar ve kız çocukları felaketlerden sonradan çok henüz yoğun toparlanıyor.

Gaziantep’teki gönüllü Zeynep Karakurt “Çadırlarda erkekler da olmasına rağmen, yavru bakımının yükü burada kadınların üstünde. Bu toplumlarda kadınlara biçilen caka bu” diyor.

Deprem bölgesinde BBC’ye mütekellim çokça sayıda eş benzeri kaygıları dile getiriyor. Yaşamlarını ve çocuklarını kendi ayakları üzerinde durarak yeniden kuracaklar ama bu “antlaşma alacak”.

Sabine Abiaad “Amma koskocaman benzeri şeyi de vurgulamalıyım” diyor.

“Kadınlara vakit kaybetmeden kıygın namına bakmamalıyız. Kadınlar ve kız çocukları mücadelecidir. Tamamıyla bunu ve kadınların arkalama çalışmalarında bilcümle muhteşem aynı liderlik rolü oynadığını vurgulamalıyız.”