Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi (BŞEÜ) İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Gün Bölümü Akademisyen Doç. Dr. Taner Bilim Adamı, Osmanlı coğrafyasında 1913’ten itibaren devletin kuruluş günü kendisine 30 Açıklık’ta kutlamalar yapılmasına ait belgelerin arşivlerde meydan aldığını bildirdi.

Doç. Dr. Bilimci, AA muhabirine, Osmanlı Devleti’nin 1299 yılında Bilecik’in Söğüt ve Kütahya’nın Domaniç ilçelerinde güneş sahnesine çıktığını, yapı gününün özellikle devletin sonuç yıllarında tartışılan tıpkısı laf olduğunu söyledi.

Osmanlı’da milli hezel geleneğinin bulunmadığını belirten Bilgin, “Padişahların yazboz tahtası çıkışları veya mevlit günleri küçümseme adına kutlanmıştır. Özellikle 1789 Fransız İhtilali’nden sonra ortaya çıkan nasyonalizm akımları sonrasında dünyada milli meze geleneği başlamıştır.” dedi.

Bilgin, 1908’üstelik İkinci Meşrutiyet’in ilanının ardından milli meze arayışına girildiğini, bu konuda Mehmet Berrak Koca yoluyla Meclis-i Mebusan’a öneri sunulduğunu aktardı.

Bütün tartışmalara rağmen Osmanlı Devleti’nin yapı gününün hangi antlaşma olduğunun tüm yerine tespit edilemediğini dile getiren Âlim, 23 Temmuz 1908 tarihi Meşrutiyetin zar edildiği dönüş olduğu üzere 1909’dan itibaren milli kortej namına kutlandığını vurguladı.

Âlim, günümüz tarihçilerinin de Osmanlı Devleti’nin hangi tarihte kurulduğu sorusuna yanıt bulmaya çalıştığına dikkati çekerek, şöyle konuştu:

“Tahminî 115 sene öncesinde de bu kuruluş günü tartışmaları sıcaklığını korumuş ve gündem olmaya devam etmiştir. 1913 yılında Osmanlı Devleti’nin bünye günü kendisine İstiklal-i Osmani Bayramı kutlamaları yapılmıştır. 30 Mesafe 1913’te başlayan bu kutlamalara Üniversite öğrencileri, Türk Ocaklı gençler, cemiyetler ve ara sıra kuruluşlar üstelik katılmıştır. Son aşama görkemli tıpkı kutlama gerçekleştirilmiş, devlet erkanının katıldığı bu kutlamalar, 1922 yılına yani saltanatın kaldırıldığı tarihe büyüklüğünde devam etmiştir. 30 Antrakt 1914’te üstelik bu kutlamalar yapıldı. Kutlamaların yapıldığı çağ Birinci Acun Savaşı’nın başlangıç yılına balya geldiği için alaylı aynı kutlamanın İstanbul’üstelik yapıldığını görmekteyiz. 1915 yılındaki kutlamalar ise Çanakkale Zaferi’nin sonrasına denk gelmesi nedeniyle çok daha hararetli ağıl getirmiştir. Dolayısıyla 30 Boşluk günü gerçekleşen Osmanlı Devleti’nin bünye haset kutlamaları devletin yıkılışına kadar devam etmiştir.”

30 Antrakt 1919’birlikte 80’e andıran kent ve kasabada törenler yapıldı

Doç. Dr. Taner Bilim Adamı, savaşın sona ermesi, Mondros Mütareke Antlaşması’nın imzalanması ve mevki topraklarının işgali sonrasında 30 Açıklık 1919’de İstanbul’da yapılış günü kutlamasının yapılamadığını anlattı.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün, Milli Mücadele’nin kazanılmasındaki ruhu Türk tarihinin derinliklerinde aradığını aktaran Bilgin, “Fiilen Erzurum Kongresi’nin tarihini 23 Temmuz’a yani Meşrutiyetin zar edildiği tarihe balya getirmesi doğru değildir.” ifadesini kullandı.

Bilimci, Atatürk’ün 30 Meyan 1919’dahi hep vilayetlere, sancaklara gönderdiği tamimle İstiklal-i Osmani kutlamaları yapılmasını istemesinin birlikte bundan kaynaklandığına dikkati çekti.

Atatürk’ün direktifleriyle o tarihte 80 kent ve kasabada törenler gerçekleştirildiği bilgisini veren Bilgin, şöyle konuştu:

“Kuvayımilliye’nin merkezi Balıkesir’dahi haddinden fazla iri ayrımsız tören dizgi edilerek Osmanlı Devleti’nin yapılış günü kutlandığı kabilinden el da vatan müdafaası amacıyla cebe ve vazife başına çağrılmıştır. İstiklal-i Osmani bayramının kutlandığı iller özellikle Bilecik ve Söğüt ile Eskişehir, Bursa, Karacabey, Mudanya, Orhangazi, Çanakkale, Alaşehir, Antep, Kastamonu, Manisa, Akhisar, Salihli, Konya, Haymana, Yozgat kadar yerler olmuştur. Hele Eskişehir’da yapılan kutlamalar Karakeçili aşireti ile kent halkının birleşerek kutladıkları gazetelerde belirtilmişti. Bursa’daki kutlamalar üstelik nazik ve parlak bir törenle gerçekleşmiştir. Tekrar 30 Antrakt 1920’de Şeyh Edebali Türbesi yerleşkesinde İstiklal-i Osmani kutlamalarının yapıldığını görüyoruz. Bilecik ahalisi ve mektep talebeleri Şeyh Edebali Hazretlerinin huzuruna çıkacak ve dualar edildikten bilahare Orhan Gazi Camisi’nin önünde dualar bitmeme edecektir.”

Âlim, Mısır’daki Müslüman ve Türk gençler marifetiyle 30 Antrakt 1892’birlikte ilk defa İstiklal-i Osmani kutlamalarının yapılmasından yağlık 30 Antrakt tarihinin seçildiğini belirtti.

1919’daki kutlamaların arkası sıra şehir ve kasabalardan Rum ve Rumeli Sahabet-i Ülfet Reisi olan Atatürk’e telgrafların çekildiğini, onun de bu telgraflara cevap verdiğini bildiren Bilim Adamı, buna ilgilendiren belgelerin Genelkurmay Başkanlığı arşivlerinde düz aldığını sözlerine ekledi.